Często nie zdajemy sobie sprawy jak ogromną rolę w naszym życiu odgrywają narządy zmysłów (wzrok, słuch, smak, węch, dotyk, czucie głębokie, narząd przedsionkowy- zwany zmysłem równowagi). Mózg zalewany jest docierającymi z nich informacjami, które muszą być odpowiednio rozpoznane, zinterpretowane, powiązane tak, by mogły być wykorzystane w działaniu. Dokonuje się to przez proces nazywany integracją sensoryczną, polegający na wytwarzaniu coraz lepszego współdziałania narządów zmysłów. Różne rodzaje informacji zmysłowych po zintegrowaniu wytwarzają odpowiedzi, które są podstawą dla psychoruchowego rozwoju dziecka. Gdy dojdzie do zakłócenia informacji płynących ze zmysłów, pojawiają się problemy w zachowaniu, trudności szkolne, zaburzenia rozwoju ruchowego. Te dysfunkcje mogą być obserwowane zarówno u dzieci z autyzmem, ADHD, upośledzeniem umysłowym, jak również u dzieci tzw. zdrowych.
Dysfunkcje integracji sensorycznej pojawiają się już w niemowlęctwie. Dlatego tak ważne jest podjęcie wczesnej interwencji. Im wcześniej zostaną rozpoznane deficyty leżące u podstaw trudności w nabywaniu nowych doświadczeń, tym lepsze będą efekty terapii.
Jak rozpoznać zaburzenia SI?
Pojedynczy objaw nie jest wskazaniem do diagnozy SI. Jednak już kilka, a tym bardziej kilkanaście z nich jest powodem do przeprowadzenia pełnej diagnozy procesów integracji sensorycznej. Wśród nich są:
- opóźnienia i zaburzenia rozwoju mowy;
- obciążony wywiad okołoporodowy;
- trudności z czytaniem, pisaniem, liczeniem – trudności z rozpoznawaniem liter, cyfr, mylenie, odwracanie liter, pismo lustrzane, przekręcanie sylab, wyrazów, czytanie od końca wyrazów;
- nieprawidłowy chwyt kredki, długopisu, kłopoty z cięciem nożyczkami, rysowaniem;
- trudności z dłuższym utrzymaniem pozycji siedzącej przy stoliku;
- niezgrabność ruchowa;
- trudności podczas czynności smoobsługowych;
- nadmierna ruchliwość;
- utrudniona orientacja w otoczeniu;
- zaburzenia napięcia mięśniowego;
- lęk przed upadkiem lub wysokością;
- niechęć do do aktywności ruchowych;
- niewspółmierne reakcje (np. krzyk, płacz) do siły bodźca;
- problemy z rzucaniem i łapaniem piłki;
- męczliwość;
- problemy z uczeniem się nowych aktywności ruchowych;
- słabe wyczucie odległości;
- problemy z koncentracją uwagi na zadaniu, podczas słuchania polecenia;
- problemy emocjonalne – obrażanie się, zachowania agresywne lub wycofanie w kontaktach z innymi;
- nadwrażliwość na bodźce zmysłowe np. mrużenie oczu, zasłanianie uszu z powodu hałasu czy określonego dźwięku, awersyjna reakcja na zapachy, unikanie zabaw masami plastycznymi, unikanie czynności higienicznych;
- podwrażliwość na bodźce zmysłowe np. zapotrzebowanie na ruch na huśtawce, poszukiwanie mocnego docisku, obwąchiwanie przedmiotów, wpatrywanie się w światło.
Diagnoza rozwoju procesów integracji sensorycznej
- Diagnozę przeprowadza certyfikowany terapeuta na podstawie wywiadu z rodzicami, kwestionariusza rozwoju sensomotorycznego dziecka, obserwacji klinicznej, standaryzowanych testów.
- Na tej podstawie przygotowuje pisemną diagnozę wraz z programem terapii i zaleceniami do pracy w domu.
- Ponieważ potrzeby każdego dziecka są inne, program terapii musi być dostosowany indywidualnie, zgodnie z wynikami badań i weryfikowany w czasie terapii.
Terapia integracji sensorycznej:
- pomaga rozwijać funkcje poznawcze dziecka,
- ułatwia uczenie się w warunkach szkolnych i domowych,
- poprawia koncentrację uwagi,
- ogranicza pobudzenie psychoruchowe bądź pobudza do działania,
- rozwija kompetencje emocjonalno-społeczne,
- rozwija sprawność w zakresie dużej i małej motoryki.
Terapia jest prowadzona w specjalnie do tego wyposażonej sali, z wykorzystaniem wielu różnorodnych przyrządów (m.in.: huśtawka, równoważnia, platforma, deskorolka, drabinki, koordonka). Ćwiczenia opierają się na wiedzy o rozwoju dziecka i są dostosowane do jego poziomu, czyli nie są ani za łatwe ani za trudne, ale balansują na granicy jego możliwości.
Terapia zwykle trwa od 1 do 2 lat w zależności od stopnia nasilenia deficytów i rodzaju zaburzeń, indywidualną podatność dziecka na terapię oraz realizowanie zaleceń w warunkach domowych.