W Gabinecie Terapii Dziecięcej wykorzystywana jest Stosowana Analiza Zachowania (Applied Behavior Analysis – ABA) zwana inaczej terapia behawioralną, która opiera się na teorii uczenia się i teorii dotyczącej zachowania. Metody behawioralne są szczególnie przydatne i efektywne w pracy z dziećmi z autyzmem oraz z zaburzeniami zachowania.
Główne cele terapii behawioralnej:
- rozwijanie zachowań deficytowych, które uważa się za normalne i pożądane u dziecka w pewnym wieku, a które u dziecka z zaburzeniami występują zbyt rzadko lub nie występują wcale (np. prawidłowa mowa, okazywanie uczuć, zabawa itd.);
- redukowanie zachowań niepożądanych wpływających negatywnie na proces uczenia się takich jak: zachowania agresywne i autoagresywne, zachowania autostymulacyjne, zachowania schematyczne, odmawianie jedzenia, nieprawidłowe reakcje emocjonalne, nieprawidłowa mowa;
- generalizowanie i utrzymywanie rezultatów terapii, czyli wykorzystywanie umiejętności, które dziecko nabyło w procesie terapii w innych sytuacjach i wśród innych osób.
Zasady prowadzenia terapii
Terapia behawioralna opiera się na kilku podstawowych zasadach, których przestrzeganie gwarantuje osiągnięcie sukcesu w pracy z dzieckiem:
- zasada małych kroków – każdą czynność, której chce się dziecko wyuczyć, rozpisuje się na małe kroki, jasne i zrozumiałe dla dziecka;
- zasada stopniowania trudności – pracę rozpoczyna się od ćwiczeń łatwych i konkretnych, od uczenia umiejętności podstawowych, z których dziecko może skorzystać natychmiast i będzie mogło je stosować do końca życia;
- zasada stosowania wzmocnień – jeżeli po zachowaniu danej osoby następuje wydarzenie stanowiące dla niej nagrodę lub przyjemność, zwiększa się prawdopodobieństwo ponownego wystąpienia tego zachowania w podobnych okolicznościach.
Ważnym elementem w terapii behawioralnej jest współpraca z rodziną. Kontynuowanie terapii w domu przez rodziców oraz inne osoby z otoczenia (np. rodzeństwo, dziadkowie) sprawia, że terapia dziecka przebiega niemal bez przerwy. Taka sytuacja daje pewność, iż dziecko zacznie odnosić sukcesy na wielu płaszczyznach.
Etapy terapii behawioralnej
Terapia behawioralna jest terapią kompleksową i dotyczy wszystkich sfer rozwoju dziecka. Obejmuje takie obszary jak:
- wczesne rozumienie mowy (rozumienie prostych poleceń, np.: „wstań”, „usiądź”, „patrz na mnie”, „zrób tak”), które pozwala przejść na kolejne etapy;
- trening imitacji, czyli nauka naśladowania ruchów motoryki dużej i małej, ruchów precyzyjnych w obrębie twarzy niezbędnych do nauki mowy i komunikacji oraz ruchów dłoni wykorzystywanych do pisania i rysowania, imitacji ruchów motoryki dużej potrzebnych do zabawy i samoobsługi;
- imitację werbalną, gdy dziecko opanuje umiejętność naśladowania ruchów artykulacyjnych (języka, warg);
- mowę czynną, czyli samodzielne nazywanie przedmiotów, osób, zjawisk, czynności, która ma doprowadzić do rozwinięcia się u dziecka systemu komunikacji;
- pojęcia abstrakcyjne;
- dopasowywanie i sortowanie;
- rozwój społeczny;
- czynności samoobsługowe;
- umiejętności szkolne, do których przechodzi się, gdy dziecko skupia uwagę na rozmówcy, akceptuje zmiany w otoczeniu, rozumie proste i bardziej złożone polecenia, nazywa (przynajmniej częściowo) obiekty z otoczenia, identyfikuje osoby.
Rodzice zostają przeszkoleni w zakresie wprowadzanych technik terapii behawioralnej wraz z obowiązującymi zasadami ich stosowania po wnikliwej analizie trudnego zachowania ich dziecka w systemie ABC (A – czynniki poprzedzające zachowanie, B – opis tego co dziecko robi i mówi w trakcie zachowania, C – konsekwencje zachowania).